НҮБ-ын Хүнс, хөдөө аж ахуйн байгууллагаас гаргасан 2023 оны дэлхийн Дурианы худалдааны тойм нь сүүлийн 10 жилд дэлхийн хэмжээнд дурианы экспорт 2003 онд 80000 тонн байсан бол 2022 онд ойролцоогоор 870000 тонн болтлоо 10 дахин өссөнийг харуулж байна. Хятад дахь импортын эрэлт эрчимтэй өссөн нь дурианы худалдааны өсөлтөд нөлөөлсөн байна. Ерөнхийдөө дэлхийн дурианы экспортын 90 гаруй хувийг Тайланд, Вьетнам, Малайз тус бүр 3 орчим хувийг эзэлдэг бөгөөд Филиппин, Индонез зэрэг улсууд жижиг экспорттой байдаг. Дурианы томоохон импортлогч Хятад улс дэлхийн экспортын 95%-ийг худалдан авдаг бол Сингапур ойролцоогоор 3%-ийг худалдан авдаг.
Дуриан бол өндөр үнэ цэнэтэй ургац бөгөөд Зүүн өмнөд Азийн хамгийн үржил шимтэй жимсний нэг юм. Түүний экспортын зах зээл сүүлийн хорин жилд цэцэглэн хөгжиж байна. Сүүлийн үеийн мэдээллээс харахад 2021 онд дэлхийн дурианы худалдаа 930000 тоннд хүрч дээд цэгтээ хүрсэн байна. Импортлогч орнуудын (хамгийн гол нь Хятад) орлогын өсөлт, хэрэглэгчдийн хүсэл сонирхол хурдацтай өөрчлөгдөж, хүйтэн сүлжээний технологи сайжирч, тээвэрлэлтийн хугацаа мэдэгдэхүйц багассан зэрэг нь худалдааг өргөжүүлэхэд нөлөөлж байна. Үйлдвэрлэлийн тодорхой мэдээлэл байхгүй ч дурианы гол үйлдвэрлэгчид нь Тайланд, Малайз, Индонези бөгөөд жилд 3 сая тонныг үйлдвэрлэдэг. Одоогийн байдлаар Тайланд улс 2020-2022 оны хооронд дэлхийн дундаж экспортын 94%-ийг эзэлж, дурианы гол экспортлогч орон болж байна. Үлдсэн худалдааны хэмжээг бараг бүхэлд нь Вьетнам, Малайз нийлүүлж, тус бүр нь 3 орчим хувийг эзэлж байна. Индонезид үйлдвэрлэсэн дурианыг дотоодын зах зээлд голчлон нийлүүлдэг.
Хятад улс дурианы томоохон импортлогч орны хувьд 2020-2022 он хүртэл жил бүр дунджаар 740000 тонн дуриан худалдаж авсан нь дэлхийн нийт импортын 95%-тай тэнцэж байна. Хятадаас импортолж буй дурианы дийлэнх хувийг Тайландаас авдаг бол сүүлийн жилүүдэд Вьетнамаас импортлох нь мөн нэмэгдсэн байна.
Эрэлт хурдацтай нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан дурианы худалдааны нэгжийн дундаж үнэ сүүлийн 10 жилд тогтвортой өссөн байна. 2021-2022 оны импортын түвшинд нэг тонн жилийн дундаж үнэ 5000 орчим ам.долларт хүрч, гадил жимсний болон халуун орны гол жимсний дундаж үнээс хэд дахин өндөр байна. Дуриан нь Хятадад өвөрмөц амттан гэж тооцогддог бөгөөд хэрэглэгчдийн анхаарлыг ихэд татдаг. 2021 оны 12-р сард Хятад Лаос өндөр хурдны төмөр зам ашиглалтад орсноор Хятад улс Тайландаас дурианы импортын өсөлтийг ахиулав. Ачааны машин эсвэл усан онгоцоор ачаа тээвэрлэхэд хэдэн өдөр/долоо хоног шаардагдана. Тайландын экспортын барааг Хятад улстай холбодог дамжин өнгөрөх тээврийн хэрэгсэл болохын хувьд Хятад Лаосын төмөр зам галт тэргээр ачаа тээвэрлэхэд ердөө 20 гаруй цаг зарцуулдаг. Энэ нь Тайландын дуриан болон бусад шинэхэн хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг Хятадын зах зээлд богино хугацаанд тээвэрлэж, улмаар бүтээгдэхүүний шинэлэг байдлыг сайжруулж байна. Сүүлийн үеийн салбарын тайлан болон сарын худалдааны урсгалын урьдчилсан мэдээллээс үзэхэд Хятадын дурианы импорт 2023 оны эхний найман сард ойролцоогоор 60%-иар өссөн байна.
Олон улсын зах зээл дээр дуриан нь шинэлэг бүтээгдэхүүн гэж тооцогддог. Шинэ дурианы хурдан муудах чадвар өндөр байгаа нь шинэхэн бүтээгдэхүүнийг алс холын зах зээлд тээвэрлэхэд хүндрэл учруулдаг бөгөөд энэ нь ургамлын хорио цээрийн стандарт, бүтээгдэхүүний аюулгүй байдалтай холбоотой импортын шаардлагыг ихэнхдээ хангаж чадахгүйд хүргэдэг. Тиймээс дэлхийн хэмжээнд худалдаалагдаж буй дурианы дийлэнх хэсгийг боловсруулж, хөлдөөсөн дуриан, хатаасан дуриан, чанамал, хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн болгон савладаг. Хэрэглэгчид дурианы талаар ойлголт муутай байгаа бөгөөд өндөр үнэ нь дурианыг олон улсын зах зээлд улам өргөжүүлэхэд саад болж байна. Ерөнхийдөө бусад халуун орны жимс, ялангуяа банана, хан боргоцой, манго, авокадоны экспортын хэмжээтэй харьцуулахад тэдгээрийн ач холбогдол харьцангуй бага байна.
Гэсэн хэдий ч дурианы экспортын дундаж үнийг тооцвол 2020-2022 оны хооронд дэлхийн худалдааны дундаж хэмжээ 3 тэрбум ам.долларт хүрч, шинэхэн манго, хан боргоцойноос хол түрүүлжээ. Түүнчлэн Тайландаас АНУ-д шинэ дурианы экспорт сүүлийн 10 жилд хоёр дахин нэмэгдэж, 2020-2022 оны хооронд жилд дунджаар 3000 орчим тоннд хүрч, жилийн дундаж импортын үнэ 10 сая орчим ам.долларт хүрсэн нь дуриан нь Азиас гадна улам бүр түгээмэл болж байгааг нотолж байна. Ерөнхийдөө 2021-2022 оны хооронд Тайландаас дурианы жилийн дундаж экспортын үнэ 3.3 тэрбум ам.доллар байсан нь байгалийн резин, цагаан будааны дараа Тайландын хөдөө аж ахуйн экспортын гурав дахь том бараа болж байна. 2021-2022 оны хооронд энэ хоёр түүхий эдийн жилийн дундаж экспортын үнэ 3.9 тэрбум ам.доллар, 3.7 тэрбум ам.доллар байжээ.
Эдгээр тоонууд нь маш хурдан мууддаг дурианы чанарын баталгаа, ургац хураалтын дараах боловсруулалт, тээвэрлэлтийн талаар үр ашигтай удирдаж, зардлын үр ашигт анхаарлаа хандуулж чадвал дурианы худалдаа нь экспортлогчдод, тэр дундаа орлого багатай орнуудад бизнесийн асар их боломжийг авчрах болно гэдгийг харуулж байна. Европын холбоо, АНУ зэрэг өндөр орлоготой зах зээлд зах зээлийн боломж нь хэрэглэгчдэд энэ жимсийг худалдан авахад хялбар болгох, хэрэглэгчдийн мэдлэгийг бэхжүүлэхээс ихээхэн хамаардаг.