Хойд мөсөн далай дахь мөсөн бүрхүүлийн хэмжээ 1979 онд хиймэл дагуулаас ажиглалт хийж эхэлснээс хойшхи хоёр дахь доод түвшинд хүрснийг АНУ-ын засгийн газрын эрдэмтэд даваа гарагт мэдэгдэв.
Энэ сарыг хүртэл сүүлийн 42 жилд нэг л удаа дэлхийн хөлдсөн гавлын яс 4 сая хавтгай дөрвөлжин километр (1.5 сая хавтгай дөрвөлжин миль) хүрэхгүй талбайг эзэлсэн байна.
Арктик 2035 онд анхны мөсгүй зун болно гэж судлаачид өнгөрсөн сард Nature Climate Change сэтгүүлд нийтэлжээ.
Гэвч хайлж буй мөсөн шоо нэг аяга ус асгардаггүйтэй адил хайлсан цас, мөс нь далайн түвшинг шууд өсгөдөггүй бөгөөд энэ нь хэнд хамаатай вэ?
Энэ нь сүүлийн үеийн судалгаагаар аль хэдийн устах замдаа орсон цагаан баавгайн хувьд муу мэдээ гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.
Тийм ээ, энэ нь фитопланктоноос халим хүртэл бүс нутгийн далайн экосистемд гүнзгий өөрчлөлт орно гэсэн үг.
Эндээс харахад Хойд туйлын далайн мөс багасах сөрөг үр дагаварт санаа зовох хэд хэдэн шалтгаан бий.
Эрдэмтэд магадгүй хамгийн гол санаа бол мөсөн бүрхүүл багасаж байгаа нь дэлхийн дулаарлын шинж тэмдэг төдийгүй түүнийг хөдөлгөгч хүч юм.
Колумбын их сургуулийн Дэлхийн хүрээлэнгийн геофизикч Марко Тедеско "Далайн мөсийг зайлуулах нь харанхуй далайг ил гаргаж, хариу үйлдэл үзүүлэх хүчирхэг механизмыг бий болгодог" гэж Франс Пресс агентлагт ярьжээ.
Харин толины гадаргууг хар хөх усаар солих үед дэлхийн дулааны энергийн ижил хувьтай тэнцэх хэмжээний дулаан шингэсэн байна.
Энд бид маркийн талбайн тухай яриагүй: 1979-1990 оны дундаж мөсөн бүрхүүлийн хамгийн бага хэмжээ ба өнөөдөр бүртгэгдсэн хамгийн доод цэгийн хоорондох зөрүү нь 3 сая гаруй хавтгай дөрвөлжин километр буюу Франц, Герман, Испанийн нийлбэрээс хоёр дахин их байна.
Далай нь хүний ​​үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй хүлэмжийн хийн ялгаруулж буй илүүдэл дулааны 90 хувийг хэдийнэ шингээж байгаа ч энэ нь химийн өөрчлөлт, далайн асар их халалтын давалгаа, үхэж буй шүрэн хад зэрэг өртөгтэй.
Дэлхийн цаг уурын нарийн төвөгтэй системд салхи, түрлэг, температурын өөрчлөлт ("дулаан") болон давсны концентраци ("давсны уусмал") зэрэгтэй холбоотой дулааны эргэлт гэж нэрлэгддэг харилцан уялдаатай далайн урсгалууд орно.
Далайн туузан дамжуулагчийн багахан хэмжээний өөрчлөлт ч (туйлуудын хооронд явж, гурван далайг хамардаг) уур амьсгалд сүйрлийн нөлөө үзүүлдэг.
Жишээлбэл, бараг 13000 жилийн өмнө дэлхий мөстлөгийн үеэс мөстлөг хоорондын үе рүү шилжиж, манай төрөл зүйл хөгжих боломжийг олгох үед дэлхийн температур цельсийн хэдэн хэмээр гэнэт буурчээ.
Арктикаас хүйтэн цэнгэг ус их хэмжээгээр орж ирснээс болж термогалины эргэлт удааширч байгаа нь зарим талаараа буруутай болохыг геологийн нотолгоо харуулж байна.
Бельгийн Льежийн их сургуулийн судлаач Ксавье Фетвейс Атлантын далайд урсдаг туузан дамжуулагчийн нэг хэсэг болох "Гренландад хайлж буй тэнгис, газрын мөсөөс үүссэн цэвэр ус Персийн булангийн урсгалыг тасалдуулж, сулруулж байна" гэж мэдэгджээ.
"Тиймээс Баруун Европ нь нэг өргөрөгт байдаг Хойд Америктай харьцуулахад илүү зөөлөн уур амьсгалтай байдаг."
Гренландын хуурай газрын асар том мөсөн бүрхүүл өнгөрсөн жил 500 гаруй тэрбум тонн цэвэр усаа алдаж, бүгд далайд урссан байна.
Энэ дээд амжилт нь Арктикт дэлхийн бусад хэсгээс хоёр дахин нэмэгдэж байгаа температурын өсөлттэй холбоотой юм.
Феттвисс Франс Пресс агентлагт хэлэхдээ, "Хэд хэдэн судалгаанаас үзэхэд Арктикийн зуны оргилууд нэмэгдэж байгаа нь зарим талаараа далайн мөсний хамгийн бага хэмжээтэй холбоотой" гэж хэлжээ.
7-р сард Nature сэтгүүлд нийтлэгдсэн судалгаагаар НҮБ-ын Уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаарх Засгийн газар хоорондын зөвлөлөөс тодорхойлсон уур амьсгалын өөрчлөлтийн өнөөгийн замнал, мөсгүй зуны эхлэл нь 1 сая ам.км-ээс бага байна.зууны эцэс гэхэд баавгайнууд үнэхээр өлсөж үхэх болно.
"Хүний хүчин зүйлээс үүдэлтэй дэлхийн дулаарал нь зуны улиралд цагаан баавгайн далайн мөс багасдаг" гэж "Алтан гадас" олон улсын байгууллагын ахлах эрдэмтэн Стивен Армструп AFP-д ярьжээ.